ترکیه و استانبول در سفرنامه ابن بطوطه: بخش دوم

بخش سوم بخش نخست

آلانیا ((Alanya)

علایا (آلانیا) بدین سبب که سابقاً دست رومیان بود بلاد الروم می نامند. رومیهای قدیم و یونانی ها در این نواحی زیست می کردند و هم اکنون که مسلمانان آن نقاط را در تصرف خود دارند. این شهر علایا که نامش بردیم شهری است بزرگ که در ساحل دریا واقع شده و مردم آن ترک هستند.

بازرگانان مصر و اسکندریه و شام نیز به این شهر رفت و آمد دارند در علایا چوب فراوان هست که از آنجا به اسکندریه و دمیاط و سایر نقاط مصر میبرند. علایا قلعه عجیب و محکمی دارد که در قسمت بالای شهر واقع شده و بانی آن سلطان علاء الدین رومی بوده است.

آنتالیا (Antalya)

از علایا به شهر انطالیه رفتم در شام هم شهری است به نام انطاکیه که به همین وزن میباشد. انطالیه شهری است بسیار زیبا و وسیع و آبادان و مرتب دسته های مختلف ساکنین این شهر جدا از هم زندگی می کنند، مثلاً بازرگانان مسیحی در محلی معروف به مینا که بارونی نیز دارد بسر میبرند و دروازه های این قسمت را شب ها و هنگام نماز جمعه میبندند.

رومیان که سکنه قدیم شهر می باشند در محله ای دیگر که آنهم بار و دارد زندگی می کنند. یهودیان نیز همینطور و پادشاه با دولتیان و خدمه خود در قسمت مجزا و محصور دیگری بسر می برد و مسلمانان در شهر بزرگ قسمت اصلی شهر زیست میکنند.

در این شهر مسجد جامع و مدرسه و گرمابه ها و بازارهای بزرگ وجود دارد که به بهترین وجه مرتب گردیده و باروی بزرگی گردا گرد همه محله ها را فرا گرفته است. انطالیه باغهای زیاد و میوه های عالی دارد زردآلوی بی نظیر بنام قمر الدین در آن به عمل می آید هسته این زردآلو شیرین است و آن را خشک کرده به مصر صادر میکنند و در آن کشور مرغوبیت بسیار دارد.

چشمه های آب شیرین و گوارا که در تابستان بسیار خنک میباشد در این شهر وجود دارد. منزل ما در مدرسه شهر بود که شیخ شهاب الدین حموی سمت مدرسی آن را داشت. هر روز پس پس ا از نماز عصر در مسجد جامع و در مدرسه جمعی از کودکان با آوای خوش به قرائت سوره فتح و ملک و عم مشغول می شدند.

بردور (Burdur)

(بوردور شهری در جنوب غربی ترکیه است. مقر استان بوردور و ناحیه بوردور، در ساحل دریاچه بوردور واقع شده است.)

بردور شهری کوچک است که باغها و آبهای روان دارد. قلعه بر دور برفراز کوه بلندی واقع شده است. منزل ما در خانه خطیب شهر بود. جوانمردان در آن جا جمع شده بودند و میخواستند ما پیش آنان منزل کنیم لیکن خطیب راضی نشد و جوانمردان در باغی که از آن یکی از آنان بود ضیافتی ترتیب دادند و ما را آنجا بردند مسرت خاطر و شادمانی که از حضور ما به آنان دست می داد. واقعاً عجیب بود چه نه آنان زبان ما را می فهمیدند و نه ما زبان آنانرا مترجمی هم در میان نبود یک روز در میان آن جوانمردان بسر بردیم و پس به منزل خود برگشتیم.

اگریدور یا اگریدیر (Egridir)

(شهر اگریدیر در استان ایسپارتا در کشور ترکیه در قاره اروپا واقع شده است)

از آنجا به اگریدور که شهری است بزرگ و دارای عمارات بسیار و بازارهای خوب و باغها و درختان رفتیم این شهر دریاچه ای دارد که آب آن شیرین است. از اکریدور در مدت دو روز با کشتی به آن شهر و بقشهر و دیگر جاها می توان رفت.

لاذق

(نام شهری در آناطولی – نزدیک دنیزلی – نزدیک قونیه)

در ترکیه، اصطلاح لاز، یک تعریف رایج و یک نام خارجی برای هر کسی است که در ساحل شرقی دریای سیاه ترکیه بزرگ شده است. گاهی اوقات، این اصطلاح به بخش غربی ساحل نیز گسترش می یابد. بنابراین، این اصطلاح اغلب برای یونانی‌های پونتیک، ترک‌ها و هامیش‌ها و همچنین لازهای ترکیه به کار می‌رود.

لاذق که «دو نغوزله» هم نامیده میشود و معنی آن شهر خوکها است از بهترین و پر جمعیت ترین شهرها میباشد. هفت مسجد جمعه و باغهای آراسته و چشمه های پر آب و بازارهای خوب دارد یک نوع پارچه پنبه ای در آن شهر بافته می شود که حواشی آن را زردوزی میکنند و چون پنبه آن از جنس عالی و بافتش خیلی دقیق است بسیار با دوام و محکم و بی نظیر می باشد. این پارچه به نام لاذقی معروف است، بافندگان آن بیشتر زنان رومی میباشند که گروه بیشماری از آنان تحت ذمه مسلمین بسر میبرند. نشانه رومیها کلاه بلند سرخ و سفید است و زنانشان عمامه های بزرگ بر سر می پیچند.

جدالی عجیب

مردم لاذق، بلکه هیچکدام از مردم آن نواحی از منکرات نمی‌پرهیزند کنیزکان زیبا روی رومی را میخرند و آنانرا به فحشا می گمارند. چون به این شهر وارد شدیم هنگام عبور از بازار چند تن از کسبه از دکان خود پائین آمده جلو اسب ما را گرفتند. گروهی دیگر نیز سر رسیده با اولی ها بگو و نگو آغاز نهادند چنانکه کار به چاقو کشی انجامید و ما که نمی فهمیدیم چه می گویند و چه میخواهند بسیار ترسیدیم و خیال کردیم راهزنان جرمیانی که شنیده بودیم همین ها هستند و این شهر مرکز آنان است و قصد غارت ما را دارند.

در این میان مردی حاجی که عربی میدانست آنجا آمد من پرسیدم مقصود از این کشمکش چیست؟ گفت همه اینان از جوانمردان می باشند، دسته اول پیروان اخي سنان و دسته دوم پیروان اخی تومان هستند و بر سر مهمانداری شما با هم درآویخته اند. من از بزرگواری و کرم این مردم در شگفت شدم. سرانجام توافق کردند که قرعه بکشند قرعه به نام اخی سنان افتاد و او با جمعی از پیروان خود به استقبال ما آمد.

میلاس

(به انگلیسی: Milas یک منطقهٔ مسکونی در ترکیه است که در استان موغلا واقع شده‌است).

میلاس از بهترین و پر جمعیت ترین شهرهای روم است و میوه و باغ و آب فراوان دارد در این شهر نیز در خانقاه یکی از دسته های جوانمردان منزل کردیم و چند برابر آنچه رفقای دیگرشان تاکنون از ما پذیرائی کرده بودند از همه حيث مهربانی نمودند.

قونیه

(قونیه شهری در جنوب آنکارا در منطقه آناتولی مرکزی ترکیه است. این یک مقصد زیارتی برای صوفیان است که بر مقبره بنیانگذار فرقه مولانا، جلال‌الدین رومی، در موزه مولانا متمرکز است)

از آن جا به قونیه رفتیم که شهری است بزرگ و خوش ساز، و باغ و میوه و آب زیاد دارد. زردآلوی قمر الدین در این شهر به عمل می آید و از آن جا به مصر و شام برده می شود. خیابانهای قونیه بسیار وسیع است و بازار آن ترتیب بدیعی دارد، اصناف پیشه وران هر کدام در محل مخصوص خود متمرکز می باشند. گفته اند که پانی قونیه اسکندر بوده است. قونیه در قلمرو سلطان بدرالدین پسر قرمان است که یاد او را خواهیم کرد ولی پادشاه عراق که این شهر نزدیک کشور او است، گاهی به آن جا دست اندازی میکند.

در قونیه در خانقاه قاضی به نام ابن قلمشاه که از گروه جوانمردان است منزل کردیم، او خانقاهی بزرگ وعده زیادی شاگرد داشت. سند فتوت یا شجره سلسله آنان به امیر المؤمنین علی بن ابیطالب رضى الله عنه منتهی میشود و لباس فتوت در میان آنان عبارت از شلوار میباشد همچنانکه صوفیان خرقه را به نشانه تصوف می پوشند. اکرام و ضیافتی که قاضی در حق ما کرد در هیچ جای دیگر ندیده بودیم. وی بجای خود پسرش را مأمور کرد تا ما را به گرما به برد.

لارنده/کارامان (Karaman)

(کارامان(نام گذشته: لارنده) شهری در جنوب مرکزی ترکیه است که در آناتولی مرکزی، شمال کوه‌های توروس، در حدود 100 کیلومتری جنوب قونیه واقع شده است)

از قونیه به لارنده رفتم که شهری زیبا و پر آب و درخت است. ..من زياد آنجا نماندم و به شهر آق سرا که از بهترین و مهم ترین بلاد روم است مسافرت کردم.

آق سرا/ آکسارای (Aksaray)

(آکسارای شهری در منطقه آناتولی مرکزی ترکیه است. مقر استان آکسارای است)

این شهر در میان چشمه سارها و باغها قرار گرفته است، سه نهر از وسط شهر عبور میکند و در خانه های آن آب جریان دارد. فرشهای مخصوص و بی نظیری که از پشم گوسفند بافته میشود. از این شهر به شام و مصر و عراق و هندوستان و چین و ترکستان صادر میگردد.

آق سرا از متصرفات پادشاه عراق است. در این شهر در خانقاه شریف حسین منزل کردیم شریف عنوان نیابت امیر ارتنا را داشت و آرتنا نائب پادشاه عراق بود ۲۴ که کلیه مستملکات او را در نواحی و بلاد روم تحت نظر دارد شریف که پیش کسوت گروه انبوهی از جوانمردان است مقدم ما را گرامی داشت.

نگده

از آق سرا به نگده رفتم، این شهر بزرگ از قلمرو پادشاه عراق بشمار می آید و قسمتی از آن بحالت مخروبه است. رودخانه بزرگ سیاه آب (قره سو) از وسط این شهر میگذرد و بر روی آن سه پل وجود دارد. یکی در داخل شهر و دو دیگر در بیرون آن در امتداد ساحل رودخانه از داخل و خارج شهر دولابهائی کار گذاشته اند که باغات را به وسیله آن آبیاری میکنند. این شهر محصول میوه فراوان دارد.

در نکده در خانقاه اخی جاروق مسکن کردیم اخی که امارت شهر را هم بر عهده داشت. به رسم جوانمردان از ما پذیرائی کرد و سه روز در آنجا ماندیم.

قیصریه / کایسری (Kayseri)

(کایسری مرکز استان قیصریه در ترکیه است)

از آنجا به قیساریه که از توابع پادشاه عراق است رفتیم. قیساریه شهر بزرگی است که قوای عراقی در آن متمرکزند یکی از زنان امیر علاء الدین ارتنا به نام «آغا» که خاتونی کریم و نیک نفس است و با پادشاه عراق نسبت دارد.

در این شهر مقیم می باشد. «آغا» به معنی بزرگ است  و همه کسانی که نسبتی با پادشاه دارند به این لقب نامیده میشوند نام اصلی این زن طغا خاتون است و ما به ملاقات او رفتیم. خاتون پیش پای ما بلند شد و پس از سلام علیک، مذاکراتی بقاعده در میان آمد و بفرمود تا برای ما خوراک بیاورند پس از مراجعت نیز اسبی با زین و لگام و جامه ای با قدری پول توسط یکی از غلامان برای ما فرستاد و عذرخواهی کرد.

سیواس

(سیواس Sivas شهری در مرکز ترکیه است. مقر استان سیواس و ناحیه سیواس است.)

از آنجا به شهر سیواس رفتیم سیواس جزو قلمرو پادشاه عراق و بهترین مستملكات او در این ناحیه است. امرا و عمال پادشاه عراق در این شهر اقامت دارند. سیواس شهری است خوش ساز که خیابانهای وسیع و بازارهای پر جمعیت دارد.

خانه مدرسه مانندی هم به نام دارالسیاده دارد ۲۶ که فقط سادات در آن منزل میکنند. نقیب سادات خود نیز در آن خانه سکونت دارد و مخارج سادات از فرش و غذا و شمع و غیره تا مدتی که در آن مقیم اند برایگان داده می شود. هنگام حرکت نیز مرکب و آذوقه در اختیارشان می گذارند. در این شهر کنیزک رومی دوشیزه‌ای به چهل دینار طلا خریدم.

بخش سوم بخش نخست